نفقه عبارت است از تامین هزینه زندگی زن كه شامل خانه، اثاثیه منزل، غذا، لباس، دارو و درمان از زمان عقد دائم كه برعهده مرد می‌باشد.

براساس مفاد ماده 1107 اصلاحی قانون مدنی، نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت از قبیل مسكن، البسه، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.

ضابطه موجود در تعیین میزان نفقه، بر مبنای شئونات خانوادگی زن، عرف و عادت ساكنان هر منطقه و وضع مالی مرد می‌باشد و در صورت عدم توافق زوجین در میزان نفقه، دادگاه به تعیین میزان آن اقدام می‌نماید.

به محض اینكه عقد ازدواج صورت پذیرفت و زوجین زندگی زناشویی خود را آغاز نمودند، شوهر مكلف به پرداخت نفقه است. البته زوجه در صورتی مستحق نفقه است كه از همسر خود تمكین نماید. تمكین به معنی اطاعت زن از شوهر در ادای وظایف زوجیت، حسن معاشرت و سكونت در منزل شوهر است. شایان ذكر است به زنی كه از همسرش در مفهوم خاص و عام اطاعت ننماید «ناشزه» می‌گویند. در همین ارتباط و به موجب مفاد ماده 1108 قانون مدنی «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع كند، مستحق نفقه نخواهد بود.»

اما زنی كه همسرش از پرداخت نفقه به وی خودداری می‌كند هم می‌تواند شكایت كیفری كند و هم می‌ تواند دادخواست حقوقی ارائه نماید.

الف ـ شكایت كیفری با عنوان ترك انفاق: زن در یك برگ عادی شكایت خود را نوشته و آن را به دادسرا ارائه می‌دهد. در این صورت به شكایت وی رسیدگی شده و در نهایت مرد ملزم و محكوم به پرداخت نفقه خواهد شد و چنانچه پس از محكومیت نیز از پرداخت نفقه خودداری كند، به زندان اعزام می‌گردد. در همین ارتباط و به موجب ماده 642 قانون مجازات اسلامی «هر كس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمكین ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یك روز تا پنج ماه حبس محكوم می‌نماید.»

اصولا نفقه ازجمله جرایم مستمر به شمار نمی‌رود یعنی از آنگونه جرایمی است كه در صورت عدم پرداخت، به دفعات قابل شكایت كیفری می‌باشد. به عنوان مثال: اگر نفقه فروردین ماه، پس از شكایت كیفری از شوهر اخذ گردید ولی او از پرداخت نفقه ماه بعد خودداری كرد، زن می‌تواند مجددا شكایت ترك انفاق نماید. به همین لحاظ بزه «ترك انفاق» جرم مستمر محسوب می‌گردد با گذشت شاكی پرونده بسته می‌شود. قابل ذكر است كه فقط نفقه مربوط به زمان حال از طریق كیفری قابل مطالبه است و نفقه مربوط به گذشته با ارائه دادخواست حقوقی قابل مطالبه است.

ب ـ دادخواست حقوقی مطالبه نفقه: براساس مفاد ماده 1206 قانون مدنی «زوجه در هر حال می‌تواند برای نفقه گذشته خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشكستگی شوهر، زن مقدم بر عزما (طلبكاران) خواهد بود و ؟؟ به فقط نسبت به آتیه می‌توانند مطالبه نفقه نمایند.» ماده 1111 قانون مدنی نیز چنین مقرر كرده «زن می‌تواند در صورت استنكاف (خودداری) شوهر از دادن نفقه به محكمه رجوع كند.»